Inleiding
In de gevangenis belanden is voor veel mensen moeilijk voor te stellen, maar voor meer dan 30.000 mensen per jaar wordt het werkelijkheid. Misschien dat jij, of iemand die je kent, ooit hiermee te maken krijgt. Als dat gebeurt, zal je vast veel vragen hebben. Bijvoorbeeld: wat kan je verwachten in de gevangenis en hoe werkt het leven achter de tralies? In de gevangenis wordt gewerkt met het systeem van promoveren en degraderen. In dit blog zal worden uitgelegd wat het systeem van promoveren en degraderen is, hoe het systeem werkt en wat dit betekent voor gedetineerden.

Wat is het systeem van promoveren en degraderen?
De eigen verantwoordelijkheid van gedetineerden is in de afgelopen tientallen jaren steeds belangrijker geworden. Dit blijkt onder andere uit het systeem van promoveren en degraderen dat in 2014 is ingevoerd. Dit systeem heeft als doel gedetineerden aan te moedigen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen gedrag in de gevangenis. Gedetineerden die hun eigen verantwoordelijkheid nemen en goed gedrag vertonen, worden beloond met meer vrijheden en activiteiten die gedetineerden helpen bij de terugkeer naar de samenleving (ook wel ‘re-integratieactiviteiten’). Hieronder zal worden uitgelegd hoe dit systeem werkt.

Hoe werkt het systeem van promoveren en degraderen?
Het systeem van promoveren en degraderen bestaat uit een basis- en plusprogramma. De meeste gedetineerden beginnen in het basisprogramma. Het basisprogramma heeft 43 uur aan activiteiten per week, zoals arbeid, bezoek en recreatie. Ook krijgen gedetineerden in het basisprogramma motiverende activiteiten, zoals een training waarin deelnemers moeten nadenken over hun leven en over de vraag of ze een andere weg willen inslaan als ze uit de gevangenis komen. De motivatie van de gedetineerde voor re-integratie, diens gedrag en diens inzet zijn nodig om te kunnen promoveren naar het plusprogramma.

Als gedetineerden 6 weken lang goed gedrag laten zien, kunnen zij promoveren naar het plusprogramma. Het plusprogramma bestaat uit 48 uur aan activiteiten per week en heeft extra activiteiten op het gebied van onderwijs, arbeid en resocialisatie. Zo kan de arbeid in het plusprogramma een hoger loon, hoger niveau of meer vrijheden en verantwoordelijkheden betekenen. Verder zijn er meer bezoekmogelijkheden. Ook mogen gedetineerden in het plusprogramma 11 uur extra buiten hun cel verblijven. Daarmee bestaat het totale plusprogramma uit 59 uur per week. Daarnaast kunnen in principe alleen de gedetineerden in het plusprogramma verlof krijgen. Het plusprogramma heeft dus verschillende voordelen voor de gedetineerden.

Toetsingskader
De beslissing of iemand mag promoveren is gebaseerd op de motivatie en de inzet van de gedetineerde. Dit wordt gemeten met een toetsingskader. Dit toetsingskader is in 2020 aangescherpt. Er zijn sindsdien drie categorieën: gewenst, ongewenst en ontoelaatbaar gedrag. Hierbij wordt voor gewenst en ongewenst gedrag gekeken naar de beoordelingscriteria re-integratie/resocialisatie en verblijf/leefbaarheid. Onder gewenst gedrag valt het meewerken aan het opstellen van een eigen detentie & re-integratieplan, het houden aan (huis)regels en het meewerken aan het dagprogramma. Bij ongewenst gedrag werkt de gedetineerde juist niet mee en houdt diegene zich niet aan (huis)regels. Als een gedetineerde ontoelaatbaar gedrag vertoond, zoals het te laat of niet terugkeren van verlof of het gebruiken van alcohol of drugs, kan diegene na één fout al gedegradeerd worden naar het basisprogramma.

Wat betekent het systeem van promoveren en degraderen voor gedetineerden?
Omdat het plusprogramma veel voordelen heeft, is het voor gedetineerden fijn om in het plusprogramma te komen en te blijven. Hiervoor moet de gedetineerde zich goed gedragen, gemotiveerd zijn en inzet laten zien. Dit betekent dat de gedetineerde gewenst gedrag moet laten zien, zoals het houden aan (huis)regels. Daarnaast mag de gedetineerde niet de fout ingaan met ontoelaatbaar gedrag, zoals drinken of drugs gebruiken.

De gedetineerde kan tegen beslissingen over het promoveren en degraderen beklag indienen bij de Commissie van Toezicht van de gevangenis. Beklag indienen is ook mogelijk wanneer er geen beslissing wordt genomen. Belangrijk is dat de bezwaartermijn maar 7 dagen is. Tegen de uitspraak van de Commissie van Toezicht kan vervolgens in beroep worden gegaan bij de beroepscommissie van de Raad van de Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ). Ook hierbij geldt een termijn van maar 7 dagen. Beklag en beroep moeten dus snel worden ingediend.

Conclusie
Het systeem van promoveren en degraderen speelt een belangrijke rol in de gevangenis. Voor gedetineerden is het belangrijk om in het plusprogramma te komen en te blijven vanwege de voordelen die het heeft. Daarom is het van belang dat ze gewenst gedrag laten zien en zich houden aan de regels. Afhankelijk van hun gedrag kunnen gedetineerden dus promoveren of degraderen. Als de gedetineerde het niet eens is met een beslissing over promoveren en degraderen, kan diegene beklag en/of beroep indienen.

Uit dit blog volgt dat het systeem van promoveren en degraderen ingewikkeld is en daardoor moeilijk te begrijpen. Het is dan ook heel logisch als u vragen heeft over het (systeem van) promoveren en degraderen. Mocht u advies willen over het promoveren of degraderen of andere strafrechtelijke kwesties, neem dan contact met ons op of kom langs tijdens het inloopspreekuur van Overheid & Strafrecht op dinsdag 19.00-20.30. Ook als u hulp nodig heeft met het schrijven van uw beklag- of beroepschrift, kunt u ons bellen of mailen. We zijn er om u te helpen en adviseren u graag.