Staat de vrijheid van informatie onder vuur door bemiddeling van Big Tech-bedrijven?

Door de technologische ontwikkelingen van de afgelopen decennia gaat de verspreiding van nieuws via sociale platforms met een stroomversnelling. Wat het nieuws van gister is, is vandaag alweer verleden tijd. Wat gebeurt er wanneer het nieuws onjuist is en wie bepaalt dat? Fake news is dé term van de 21ste eeuw. Alleen wat gebeurt er indien het label fake news door een Big Tech-kantoor op een artikel of kanaal wordt geplakt en vervolgens dit artikel of kanaal wordt verwijderd door dit bedrijf? Daarnaast in hoeverre spelen de artikelen 7 uit de Grondwet en 10 uit het EVRM een rol in dit verhaal? Met andere woorden, in deze blog zal ik trachten in kaart te brengen of de vrijheid van informatie onder vuur staat door de bemiddeling van Big Tech-bedrijven.  

In het bewogen jaar van corona zijn er vele dingen gebeurd in het kader van het verwijderen van accounts zowel als van berichten, van rapper Lange Frans tot hoogleraar Besturen van Veiligheid Ira Helstoot van de Radboud Universiteit. 

In januari werd een bericht getiteld “Is covid-19 een hype?” van hoogleraar Ira Helschoot door LinkedIn verwijderd. Volgens de hoogleraar en de rector van de Radboud Universiteit was het niet duidelijk waarom het bericht werd verwijderd van LinkedIn, want ‘het was niet onwelvoeglijk en riep niet op tot geweld’. Dit is niet de eerste keer dat LinkedIn in Nederland berichten of accounts heeft verwijderd. Ook het account van politicus Van Haga werd in december verwijderd, omdat LinkedIn meent dat er sprake was van verspreiding van fake news. De vraag die dan rust, is of private partijen, zoals LinkedIn, mogen interfereren met het vrije woord op sociale platforms. In de Grondwet is immers artikel 7 opgenomen dat de vrijheid van meningsuiting beschermt en preventieve censuur verbiedt. Bovendien in het Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden is een vergelijkbaar artikel opgenomen. Staat het verwijderen van berichten door private partijen niet haaks op artikel 7 van de Grondwet en artikel 10 van het EVRM?

Alhoewel de politiek in Nederland zich niet beroert over censuur door Big Tech, willen ze in Polen juist een wet invoeren om de sociale platforms die gebruikers verwijderen, beboeten. De boete die de grote internetbedrijven voor het niet naleven van de Poolse regels kunnen ontvangen, kan oplopen tot maar liefst 1,8 miljoen euro. In Polen hebben ze lange tijd onder communistisch regime geleefd en daarom is de drijfveer om censuur tegen te gaan des te groter. 

Enerzijds zitten de grote technologische bedrijven in de knel, want vanuit de EU en de nationale overheden wordt er druk op hen gelegd om fake news te bestrijden. Anderzijds zijn sociale platforms tegenwoordig een plek om je mening of kritiek te laten horen ongeacht de politieke kleur. In hoeverre kan bescherming van het vrije woord aan Big Tech-bedrijven worden toevertrouwd? Wie bepaalt waar de grens tussen desinformatie en een kritische blik wordt getrokken?